धनगढीः वर्दगोरिया गाउँपालिका, कैलाली जिल्लाको मध्यवर्ती क्षेत्रमा स्थित छ। यो गाउँपालिका सुदूरपश्चिमको अस्थायी राजधानी धनगढीबाट ७२ किलोमिटर पूर्व र कर्णाली चिसापानीबाट २५ किलोमिटर पश्चिममा अवस्थित छ। ७७.२६ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफलमा फैलिएको सो गाउँपालिकामा २०७८ सालको जनगणना अनुसार ३७,७१४ जना जनसंख्या रहेको छ। जसमा महिलाहरू १९,८३२ र पुरुषहरू १७,८८२ रहेका छन्।
सो गाउँपालिका कृषि, पर्यटन, जडीबुटी, उद्योग र व्यापारका लागि प्रचुर सम्भावना बोकेको क्षेत्र हो। सो गाउँपालिकामा धान, गहुँ, मकै, तोरी, दलहन, उखु, तरकारी र फलफूलका उत्पादनहरू राम्रोसँग हुने गर्दछन्।
साथै, पशुपालनमा पनि धेरै सम्भावनाहरू रहेका छन्। सो क्षेत्रका अधिकांश जनताको मुख्य जीविका कृषि पेशामा आधारित छ। नेपालको संविधान २०७२ ले स्थानीय शासन व्यवस्थाको सुनिश्चितता गर्दै स्थानीय तहलाई स्वायत्तता र विकेन्द्रीकरणको अधिकार प्रदान गरेको छ। यसले स्थानीय सरकारलाई जनतासम्म सेवा पुगाउन र प्रभावकारी विकासका कार्यहरू सञ्चालन गर्न सक्षम बनाएको छ।
विकासका काम र योजनाहरू
२०७९ सालको स्थानीय तह निर्वाचनमा वर्दगोरिया गाउँपालिकाको अध्यक्षमा नेकपा एमालेका कर्णबहादुर कुँवर र उपाध्यक्षमा नेकपा माओवादी केन्द्रका गणेशराज गिरी निर्वाचित भए। अध्यक्ष कुँवर र उपाध्यक्ष गिरीको नेतृत्वमा वर्दगोरिया गाउँपालिकाले नागरिकको हितमा विकास निर्माणका काम भइरहेका छन्। विगतका वर्षहरूमा अलपत्र परेको खानेपानी आयोजना सञ्चालन गरिएको छ। यसका अतिरिक्त, पालिकाले आवश्यक उपकरणहरू खरिद गरी प्रत्येक वडामा पानीपिच र कालोपत्र कार्य सम्पन्न गरेको छ। देशकै पहिलो १५ बेड क्षमताको अस्पताल सञ्चालनमा ल्याइएको छ। साथै शैक्षिक सुधारको पहलका रूपमा कक्षा १० सम्मको पढाइ पूर्ण रूपमा निःशुल्क गरिएको छ। सो पालिकाले स्नातक तहसम्मको शिक्षा गाउँमै उपलब्ध गराउन वर्दगोरिया कलेजको स्थापना समेत गरिएको छ।
भ्रष्टाचारविहीन बजेट र योजनाहरू
वर्दगोरिया गाउँपालिकाले सबैभन्दा बढी ध्यान विकास निर्माण, गुणस्तरीयता र बजेटको सही प्रयोगमा दिइरहेको छ। अध्यक्ष कुँवरका अनुसार, भ्रष्टाचार नगर्ने हो भने स्थानीयतहको बजेटले पर्याप्त विकास गर्न सकिन्छ। यदि बजेटको सही प्रयोग गरियो भने, कुनै पनि स्थानीय सरकार आफ्ना जनताको जीवनस्तरमा सुधार ल्याउन सक्षम हुने सो पालिकाका जनप्रतिनिधीहरुको बुझाई छ। सो पालिकाले वृद्धभत्ता वितरण, कृषि क्षेत्रको आधुनिकीकरणका लागि कृषि औजारहरूको वितरण, बिउँ वितरण, र ६ वटै वडाहरुमा बर्थिङ सेन्टर निर्माणलगायत कार्यहरू सम्पन्न गरेको छ।
वृद्ध नागरिकहरूको समस्यामा सहुलियत
वृद्ध नागरिकहरूको समस्यालाई मध्यनजर गर्दै गाउँपालिका प्रत्येक वडामा वृद्धभत्ता वितरण गर्ने काम हुँदै आएको छ। यो वृद्ध नागरिकहरूको आर्थिक सुरक्षा र उनीहरूको जीवनस्तर सुधार गर्न महत्वपूर्ण कदम हो। त्यस्तै, ऐलानी जग्गाका जग्गाधनीहरूको पूर्जा वितरणका लागि नापजाँच प्रक्रिया अन्तिम चरणमा पुगेको छ। यसले नागरिकलाई आफ्नो भूमि स्वामित्वमा सुरक्षा र कानूनी पहिचान प्रदान गर्नेछ।
कृषि र पशुपालनको विकास
वर्दगोरिया गाउँपालिले कृषि क्षेत्रको उन्नतिको लागि विभिन्न योजनाहरू लागू गरेको छ। कृषि औजारहरूको वितरण, कृषि क्षेत्रलाई आधुनिकीकरण गर्न अनुदान र सहुलियतमा बिउँ वितरणका योजनाहरू गाउँपालिकाले अघि बढाएको छ। यसका अतिरिक्त, पशुपालनमा पनि उत्तिकै सम्भावना रहेको छ। सो क्षेत्रको विकासका लागि पालिकाले यसलाई पनि प्राथमिकतामा राखेको छ।
जनप्रतिनिधिहरूसँग मिलेर काम गर्ने समावेशी दृष्टिकोण
वर्दगोरियाका जनप्रतिनिधीहरुले एक समावेशी दृष्टिकोण अपनाएर गाउँपालिकाका सबै काम प्रभावकारी बनाउन र नागरिकका आवश्यकतासँग मेल खाने गरी कार्य गर्न चाहेका छन्। वर्तमान निर्वाचित जनप्रतिनिधिहरुले पराजित भएका प्रतिद्वन्द्वीहरूसँग मिलेर विभिन्न समितिहरूमा जिम्मेवारी दिएका छन्। यस्ता प्रयासले जनप्रतिनिधिहरूसँगको सहकार्यको वातावरण निर्माण गरिरहेको छ। जसले गाउँपालिकाको विकास कार्यलाई अझ प्रभावकारी बनाउँन मद्दत समेत मिलेको छ। सो पालिकामा नेतृत्व गर्ने जनप्रतिनिधीहरु नेपालकै पहिलो जनप्रतिनिधिहरू मध्ये एक हुन्। जसले पराजित व्यक्तिहरूसँग मिलेर काम गर्ने उदाहरण प्रस्तुत गरेका छन्। यो कदम नेपालका अन्य स्थानीय सरकारलाई पनि प्रेरित गर्नेछ।
शिक्षा क्षेत्रमा सुधार
वर्दगोरिया गाउँपालिकामा शिक्षा क्षेत्रमा सुधारका लागि विभिन्न योजनाहरू लागू गरिएको छ। शिक्षा मानव जीवनको विकासको महत्वपूर्ण आधार हो। सो पालिकाले कक्षा १० सम्मको शिक्षा निःशुल्क बनाइदिएको छ। यसबाट विशेषगरी गरीब र पिछडिएको समुदायका विद्यार्थीहरूलाई उच्च शिक्षा प्राप्त गर्न सजिलो भएको छ। अध्यक्ष कुँवर र उपाध्यक्ष गिरीको टीम आएपछि स्नातक तहसम्मको शिक्षा गाउँमै उपलब्ध गराउन वर्दगोरिया कलेजको स्थापना गरिएको छ। जसले गाउँका विद्यार्थीहरूलाई काठमाडौँ वा धनगढी जस्ता शहरी क्षेत्रमा जानुपर्ने बाध्यता हटाएको छ। यस्तै, शैक्षिक वातावरणलाई अझ सुधार गर्न गाउँपालिकाले निरन्तर प्रयास गर्दै आएको छ। विद्यालयहरूको भौतिक संरचना सुधार्न आवश्यक भौतिक संरचना निर्माण, शैक्षिक सामाग्री वितरण, शिक्षकहरूको गुणस्तरमा पनि सुधार ल्याउन तालिम र कक्षाहरू सञ्चालन गरिएको छ।
स्वास्थ्य क्षेत्रमा सुधार
स्वास्थ्यको क्षेत्रमा पनि वर्दगोरिया गाउँपालिकाले महत्वपूर्ण सुधारका कदम उठाएको छ। गाउँपालिकामा दोस्रो र्कााकालका जनप्रतिनिधीहरु आएपछि यहाँको स्वास्थ्य प्रणालीमा निकै सुधार आएको छ। गाउँपालिकामा पहिलो पटक १५ बेड क्षमताको अस्पताल सञ्चालनमा ल्याइएको छ। अस्पताल सञ्चालनले यहाँका नागरिकलाई स्वास्थ्य सेवामा सहज पहुँच प्रदान गरेको छ। यसका अतिरिक्त, अस्पतालमा आवश्यक स्वास्थ्य उपकरण र स्रोतहरूको व्यवस्थापन पनि गरिएको छ। स्वास्थ्य सेवाको स्तर सुधार गर्न स्वास्थ्य शिविर र चेकअप कार्यक्रमहरूको आयोजना पनि गरिदै आएको छ। यस कार्यक्रमले विशेषगरी ग्रामीण समुदायका नागरिकलाई स्वास्थ्य जाँच र उपचारको पहुँचमा ल्याएको छ। साथै, बर्थिङ सेन्टरहरूको निर्माण कार्य पनि तीव्र गतिमा अगाडि बढाइएको छ। कुल ६ वडामध्ये ४ वटा वडामा बर्थिङ सेन्टर निर्माण गरिएको छ। जसले स्थानीय स्तरमा सुरक्षित प्रसूति सेवाहरू प्रदान गर्न सहज भएको छ।
सामूहिक प्रयास र समावेशी दृष्टिकोण
शिक्षा र स्वास्थ्यका क्षेत्रमा सुधार ल्याउने क्रममा, अध्यक्ष कुँवर र उपाध्यक्ष गणेशराज गिरीको नेतृत्वमा, वर्दगोरिया गाउँपालिका सबै नागरिकका आवश्यकता र समस्यालाई मध्यनजर गर्दै काम गरिरहेको छ। यहाँका जनप्रतिनिधिहरूले जनताको साक्षरता र स्वास्थ्यका लागि आफ्ना प्राथमिकताहरू तय गरेका छन्।
खानेपानीको व्यवस्था
खानेपानीको पहुँच सुनिश्चित गर्नु कुनै पनि गाउँपालिकाका लागि एक प्रमुख चुनौती हो। वर्दगोरिया गाउँपालिकाले यस्तो समस्यालाई समाधान गर्न महत्वपूर्ण प्रयासहरू गरेको छ। यस क्षेत्रका नागरिकहरूको प्रमुख समस्यामा पर्ने खानेपानीको सहज आपूर्तिका लागि गाउँपालिकाले विशेष ध्यान दिएको छ। विगतका वर्षहरूमा खानेपानी आयोजना अलपत्र परेको थियो। जसका कारण स्थानीय समुदायमा पानीको अभावको समस्या निकै गम्भीर बनिसकेको थियो। तर, हालका जनप्रतिनिधिहरूको नेतृत्वमा, गाउँपालिकाले खानेपानी आयोजना सञ्चालन ल्याएको छ। निर्वाचित भएलगत्तै अलपत्र खानेपानी योजना सञ्चालनमा ल्याउन सफल भएका जनप्रतिनिधीहरुले सबै वडाका नागरिकको पहुँचमा शुद्ध खानेपानी पुगाउन प्रयासरत छन्। अहिले सबै वडाहरुमा खानेपानी आयोजनाको काम चलिरहेको छ।
वृद्धभत्ता वितरण र सामाजिक सुरक्षा
वृद्ध नागरिकलाई सामाजिक सुरक्षा प्रदान गर्न र स्वास्थ्यको ख्याल गर्न वर्दगोरिया गाउँपालिकाले वृद्धभत्ता वितरण कार्यक्रम पनि सञ्चालन गरेको छ। वृद्ध नागरिकहरूलाई सहज जीवनयापनका लागि आर्थिक सहयोग आवश्यक हुन्छ। यसका लागि गाउँपालिकाले टोलटोलमा वृद्धभत्ताको वितरण सुनिश्चित गरेको छ। गाउँपालिकाले वृद्ध नागरिकहरूको समस्यालाई मध्यनजर गर्दै यो कार्यक्रमलाई अघि बढाएको हो। वृद्ध नागरिकहरूको भरणपोषण र चिकित्सा उपचारमा सहयोग पुगाउने उद्देश्यसहित उनीहरूको जीवनस्तर सुधार गर्न वृद्धभत्ता वितरण नियमित रूपमा हुँदै आएको छ।
जग्गा नापजाँच अन्तीमचरणमा
वर्दगोरिया गाउँपालिकाले ऐलानी जग्गाको समस्या समाधान गर्न नापजाँच प्रक्रिया अन्तिम चरणमा पुगाएको छ। सबै ऐलानी जग्गा नापजाँच गरेर त्यसको सीमा र क्षेत्रफल पहिचान गरिएको छ। केही समयपछि भूमी आयोगले जग्गाधनीहरूलाई पूर्जा वितरण गर्ने छ। नापजाँच प्रक्रिया सकिएपछि, प्रत्येक ऐलानी जग्गाधनीलाई स्वामित्व प्रमाणपत्र दिने प्रक्रिया अघि बढ्नेछ। यसले भूमि स्वामित्वमा स्पष्टता ल्याउने छ। भविष्यमा ती भूमि सम्बन्धी सबै किसिमका कानूनी समस्याहरूको समाधान हुनेछ। यसका साथै, जग्गाधनीहरूको भूमि अधिकार कानूनी रुपमा सुरक्षित हुनेछ।
वर्दगोरिया गाउँपालिकाका उपाध्यक्ष गणेशराज गिरीले ऐलानी जग्गा नापजाँचको काम अन्तिम चरणमा पुगेको बताए। यस प्रक्रियाले पारदर्शिता र जवाफदेहीतामा सुधार ल्याउने उनले बताए। ऐलानी जग्गाको स्वामित्वलाई प्रमाणित गर्ने यो प्रक्रियाबाट विकासमा सहजीकरण गर्नेछ। उनका अनुसार कृषकहरूले भूमिको स्वामित्व प्रमाणपत्र प्राप्त गरेपछि सरकारी योजनाहरूमा सहभागी हुन सजिलो हुनेछ।
जसले उनीहरूलाई कृषिमा अनुदान र अन्य सहयोग प्राप्त गर्न मद्दत गर्नेछ। यसका साथै, स्थानीय सरकारको योजना र विकासमा ऐलानी भूमि पनि समावेश हुनेछ। जनप्रतिनिधिहरुका अनुसार भ्रष्टाचारविहीन बजेटको सही प्रयोग, समावेशी दृष्टिकोण र जनताको समस्यामा प्राथमिकता दिने कार्यले यस गाउँपालिकाको विकासलाई द्रुत र प्रभावकारी बनाएको छ। बर्दगोरिया गाउँपालिकाको विकासलाई अघि बढाउन यहाँका जनप्रतिनिधि कटिबद्ध भएर लागेको प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत नन्दा कुमारी भट्टले बताइन। सीमित स्रोतसाधनबाट यहाँका नागरिकको अधिकतम आवश्यकता पुर्ति गर्ने काम भइरहेको उनको भनाई छ।
१ नम्बर वडाको पहिलो प्राथमिकता शिक्षा र स्वास्थ्य
बर्दगोरिया गाउँपालिका वडा नम्बर १ ले शिक्षा र स्वास्थलाई पहिलो प्राथमिकतामा राखेर काम गर्दै आएको छ। वडाअध्यक्ष मिथुन गौतमका अनुसार यहाँ एउटा नमुना मावि समेत छ। वडा नम्बर १ मै दोदोधरा अस्पताल सञ्चालनमा छ। किसानका लागि सिँचाई उपलब्ध गराउन एउटा डिप बोरिङ सञ्चालनमा छ। सडक पानी पिच गर्न चाहिने आवश्यक लोडर, टिपर लगायत सामान खरिद गरिएको वडाअध्यक्ष गौतमले बताए। केहीदिनमा दमकल सेवा समेत उपलब्ध हुने उनले बताए। वडा नम्बर १ को रिङरोडले कतै पनि नछोएको हुनाले अबको बजेटमा यो कार्यक्रमलाई प्राथमिकतामा राख्ने योजना बनाएको उनको भनाई छ।
सेवाग्राहीको समस्यामा साथ दिँदै २ नम्बर वडा कार्यालय
बर्दगोरिया गाउँपालिका वडा नम्बर ३ का वडाअध्यक्ष हुन गोविन्द विक। उनी भन्छन् आफु निर्वाचित भएर आएपछि वडावासीलाई सहज रुपमा सेवा प्रवाह गर्ने काम हुँदै आएको छ। यसअघि वडा कार्यालय थिएन। अहिले आफ्नै भवनबाट वडा कार्यालयले सेवा वडावासीलाई सेवा दिने काम गर्दै आएको छ। यसका साथै आफ्नै स्वास्थ्य इकाई भवनबाट पनि स्वास्थ्य सेवा उपलब्ध गराउने काम हुँदै आएको छ। वडा नम्बर २ भित्र एक÷दुईबाहेक सबै बाटाहरु पानीपिच गरिसकिएको छ। सेवाग्राहीलाई जहाँजहाँ असहज भएको छ त्यो विषयमा उनीहरुसँगै बसेर समस्याको निकास निकाल्ने काम भइरहेको वडाअध्यक्ष विकले बताए।
वडा नम्बर ३ मा सबै बाटाहरु पानीपिच
बर्दगोरिया गाउँपालिका वडा नम्बर ३ वरिपरी नदीले घेरिएको वडा हो। नदी कटानको समस्या सबैभन्दा बढी यही वडाभित्र देखा परेको छ। यसका साथै भगौलिक कठिनाईका कारण पनि वडावासीका समस्यालाई तत्काल समाधान गर्न नसकिएको बताउँछन वडाअध्यक्ष मनऋषि आचार्य। उनका अनुसार यस वडाको मुख्य माग भनेको नदीतटबन्धन नै हो। केही स्थानमा काम पनि भइसकेको छ। यसका साथै यसै वडामा बर्थिङ सेन्टर पनि स्थापना गरिसकिएको छ। आफ्नै वडा कार्यालय भवन पनि निर्माण गरिसकेको उनले बताए। खानेपानी ट्यांकी निर्माण गरेर खानेपानी घरघरमा पुगाउने काम भइरहेको छ। वडाभित्रका सबै बाटाहरु पानीपिच भइसकेका छन्। प्रदेश र संघीय सरकारको बजेटमा वडा नम्बर ३ भित्र रिङरोड पिच गर्ने काम भइरहेको वडाअध्यक्ष आचार्यले बताए। एउटा पक्की पुल निर्माण भइसकेको छ भने अर्को पुल निर्माणको काम अन्तिम चरणमा पुगेको छ। कुइना र काँडा नदीले घेरिएको ठाउँ भएकाले सबैभन्दा बढी यहाँ नदी कटानको समस्या भएको उनको भनाई छ।
वडा नम्बर ४ मा ३ वर्षमा ३ किमी सडक कालोपत्र
बर्दगोरिया गाउँपालिका वडा नम्बर ४ भित्र अहिले नदी तटबन्धन र सडक कालोपत्र गर्ने काम भइरहेको छ। यसका साथै सिचाई र विद्यालय भवन निर्माण गर्ने काम पनि भइरहेको छ। वडाअध्यक्ष जगतबहादुर शाहीका अनुसार नदी तटबन्धन र सडक पानीपीचसँगै सडक कालोपत्र गर्ने काम भइरहेको छ। आफुले निर्वाचनमा गरेका घोषणामध्ये ९५ प्रतिशत काम भइसकेको उनको दाबी छ। निर्वाचनको समयमा आफुले वडावासीलाई ठुला सपना नबाडेको र सानासाना काम गर्ने भनेको थिए, सोहीअनुसार काम पनि भएको उनको भनाई छ। तीन वर्षको अवधिमा ३ किलोमिटर सडक कालोपत्र भइसकेको छ भने यो वर्षभित्र थप २ किलोमिटर सडक कालोपत्र गर्दैछौँ। नदी कटानको सबैभन्दा बढी समस्या भएको स्थानमा तटबन्द गर्ने काम भएको उनले बताए।
सडक निर्माण गर्दै वडा नम्बर ५
बर्दगोरिया गाउँपालिका वडा नम्बर ५ भित्र तीन वर्ष अघिसम्म सडक विकासको अवस्था निकै नाजुक थियो। वडा नम्बर ५ सडक विकासमा निकै पछाडी परेको वडाअध्यक्ष भोलेराम चौधरीले बताए। कृषि उत्पादनको हिसाबले एकदमै उर्वर मानिएको यस वडाभित्र सडकको अवस्था राम्रो नहुँदा यसअघि वडावासीले निकै सास्ती खेप्नुपरेको उनी बताउँछन्। अहिले यस वडाभित्रका धेरै सडकहरु पानी पिच भइसकेका छन्। आफ्नो मुख्य उद्देश्य भनेकै यस वडाका बाटाघाटाहरु राम्रो बनाउने रहेको उनको भनाई छ। यसअघि बाटो राम्रो नभएकै कारण वर्षातको समयमा अर्काको घरमा सवारीसाधन राखेर निकै जोखिम मोलेर आफ्नो घरससम्म पुग्नुपर्ने जुन अवस्था थियो, त्यो अवस्था अन्त्यका लागि काम गरेका छौं, अहिले त्यस्तो समस्या छैन। थोरै बजेटमा धेरै काम गर्नुपर्ने भएकाले वडावासीको चाहनाअनुसार विकास गर्न भने चुनौति नै देखिएको उनको भनाई छ। वडाअध्यक्ष चौधरीका अनुसार वडाभित्र खानेपानी, विद्यालय भवन निर्माण, कृषिको व्यवसायीक विकास, स्वास्थ्य लगायत क्षेत्रलाई प्राथमिकतामा राखेर काम भइरहेको छ।
वडा नम्बर ६ सम्मै लिंक रोड
बर्दगोरिया गाउँपालिका हुँदै वडा नम्बर ६ सम्म लिंक रोड निर्माण गरिँदै छ। वडाअध्यक्ष रामकृष्ण डगौरा थारु (रन्जित) का अनुसार गाउँपालिका हु्ँदै वडा नम्बर ६ सम्म लिंक रोड निर्माण गरिन लागेको हो। वडावासीको मुख्य चाहना भनेकै पूर्वाधार विकास भएकाले सोही अनुसार काम भइरहेको उनले बताए। यसका साथै शिक्षा क्षेत्रको विकासका लागि नयाँ विद्यालय भवन निर्माण गर्ने काम समेत भइरहेको छ। कृषिका लागि उर्वर ६ नम्बर वडाबासीका किसानका लागि पर्याप्त बजेट नहुँदा बीउभिजनमा आवश्यक अनुदान भने दिन नसकिएको वडाअध्यक्ष थारु बताउँछन्। अर्को पर्याप्त बजेट नभएकै कारण नदी नियन्त्रण गर्न सकिएको छैन्। वडाअध्यक्ष थारुका अनुसार वडावासीलाई खानेपानीको पहँुभित्र ल्याउन खानेपानी ट्यांकी निर्माण गरिएको छ।
